Kết cấu mái nhà là một phần không thể thiếu trong kiến trúc nhà gỗ truyền thống Việt Nam, mang đậm dấu ấn văn hóa và sự tinh tế trong từng chi tiết. Trong bài viết này, hãy cùng khám phá những đặc điểm nổi bật của kết cấu mái nhà và vai trò quan trọng của chúng trong mỗi ngôi nhà truyền thống.
Lắp dựng nhà gỗ lim 3 gian 22 cột
Đặc điểm của kết cấu mái nhà gỗ cổ truyền
Mái nhà trong kiến trúc cổ truyền Việt Nam không chỉ đơn thuần là nơi che mưa, chắn nắng mà còn mang ý nghĩa văn hóa, tâm linh sâu sắc. Đặc biệt, trong những ngôi nhà gỗ truyền thống vùng Bắc Bộ, mái nhà được ví như “linh hồn” của công trình, phản ánh tài nghệ thủ công tinh xảo và lối sống hài hòa với tự nhiên của người Việt.
Kết cấu mái nhà được chế tác tỉ mỉ, bao gồm các bộ phận như hoành, rui, mè và ngói lợp, liên kết chặt chẽ để đảm bảo sự vững chắc và hài hòa thẩm mỹ. Từng chi tiết đều được chăm chút kỹ lưỡng, vừa tạo nên sự bền vững vừa tôn lên nét đẹp đặc trưng của kiến trúc cổ truyền.
Với độ dốc vừa phải, mái nhà không chỉ giúp chống chịu mưa gió tốt mà còn tạo không gian mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông. Thiết kế này phù hợp với khí hậu nhiệt đới và lối sống gần gũi thiên nhiên, mang lại sự thoải mái và tiện nghi.
>> Xem thêm: Tìm hiểu về kết cấu mái của ngôi nhà gỗ truyền thống Bắc Bộ
Cấu tạo của mái nhà gỗ cổ truyền
Cấu tạo mái nhà gỗ truyền thống gồm nhiều bộ phận khác nhau, cụ thể như:
Hệ thống vì kèo
Hệ thống vì kèo là bộ khung nâng đỡ toàn bộ mái nhà. Bao gồm các thanh gỗ được kết nối với nhau theo hình dáng và kích thước nhất định, chịu trách nhiệm phân bổ trọng lượng của mái nhà xuống các bộ phận chịu lực phía dưới như hoành và cột trụ. Hệ thống vì kèo không chỉ đảm bảo độ vững chãi của mái mà còn góp phần tạo sự thanh thoát, nhẹ nhàng cho tổng thể công trình.
Rui
Rui là những thanh gỗ dài, đặt vuông góc với hoành, có nhiệm vụ truyền tải trọng từ lớp ngói xuống hệ hoành và cột trụ. Vai trò của rui không chỉ dừng lại ở việc chịu lực mà còn quan trọng trong việc tạo độ dốc cho mái nhà, giúp nước mưa dễ dàng thoát xuống, tránh tình trạng ứ đọng. Chính vì thế, rui cần được gia công kỹ lưỡng để tránh cong vênh và mối mọt, đảm bảo sự bền vững lâu dài cho mái nhà.
Mè
Mè là hệ thống các thanh gỗ nhỏ, được đặt ngang trên rui. Chức năng chính của mè là nâng đỡ lớp ngói lợp, giúp các viên ngói khít nhau, tạo nên một lớp mái chắc chắn và thẩm mỹ. Khoảng cách giữa các thanh mè được tính toán kỹ lưỡng, không chỉ đảm bảo độ chắc chắn mà còn giúp ngói không bị xê dịch, đồng thời bảo vệ lớp ngói khỏi tác động của gió mạnh và mưa lớn.
Hoành
Hoành là bộ phận chịu lực chính trong kết cấu mái nhà, được đặt ngang trên các cột trụ, tương tự như xương sống của mái. Hoành thường được làm từ các loại gỗ bền, chịu lực tốt như gỗ lim, gỗ mít, hoặc gỗ xoan. Ngoài chức năng chịu lực, hoành còn là nơi để người thợ chạm khắc các họa tiết truyền thống như hoa văn mây, rồng, phượng, mang ý nghĩa phong thủy, cầu may mắn và thịnh vượng cho gia chủ.
Gạch màn
Gạch màn là lớp gạch được lợp ở mép mái, có tác dụng ngăn gió lùa và nước mưa thấm vào mái nhà. Ở các ngôi nhà gỗ Bắc Bộ, gạch màn không chỉ có công dụng bảo vệ mà còn được trang trí bằng các hoa văn đơn giản nhưng rất đặc trưng như sóng nước, hoa sen hay hình mây. Lớp gạch màn này được lắp đặt khéo léo, tạo độ kín khít cho mái nhà và bảo vệ kết cấu mái khỏi các tác động xấu từ thời tiết.
Các loại mái ngói truyền thống
Ngói lợp là lớp ngoài cùng của mái nhà, có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ ngôi nhà khỏi các yếu tố thời tiết. Các loại ngói phổ biến trong mái nhà gỗ Bắc Bộ là ngói âm dương và ngói vảy cá, được làm từ đất sét nung, có khả năng chống thấm tốt và mang lại vẻ đẹp mộc mạc, gần gũi với thiên nhiên.
Quá trình lợp ngói yêu cầu sự tỉ mỉ, từ cách xếp ngói sao cho khít đến việc tạo các đường nối để ngăn ngừa nước mưa thấm vào. Lớp ngói này không chỉ giúp bảo vệ ngôi nhà khỏi mưa gió mà còn giữ không gian bên trong mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông.
Lời khuyên khi xây dựng và bảo trì mái nhà gỗ cổ truyền
Việc xây dựng và bảo trì mái nhà gỗ đòi hỏi sự tỉ mỉ và chú ý đến từng chi tiết. Dưới đây là một số lời khuyên hữu ích để đảm bảo mái nhà gỗ luôn bền vững và giữ được vẻ đẹp theo thời gian.
- Chọn vật liệu gỗ chất lượng: Việc chọn đúng loại gỗ không chỉ đảm bảo tuổi thọ của mái nhà mà còn giúp ngôi nhà giữ được vẻ đẹp tự nhiên, mộc mạc. Các loại gỗ như gỗ lim, gỗ gõ đỏ thường được ưa chuộng nhờ độ bền cao, chống mối mọt và không dễ bị cong vênh.
- Thiết kế mái phù hợp với điều kiện khí hậu: Ở vùng Bắc Bộ, mái nhà thường có độ dốc vừa phải, giúp nước mưa dễ dàng thoát xuống, đồng thời chống chịu tốt trước gió mạnh và mưa lớn. Khi thiết kế mái, cần tính toán kỹ lưỡng về độ dốc và sự liên kết giữa các bộ phận như rui, mè, hoành để bảo đảm mái nhà bền vững và thoát nước tốt.
- Thực hiện bảo trì định kỳ: Gia chủ cần kiểm tra thường xuyên các bộ phận như ngói lợp, rui, mè và hoành để phát hiện sớm các dấu hiệu hư hỏng, mối mọt hay nứt vỡ. Nếu phát hiện sự cố, cần xử lý kịp thời bằng cách thay thế hoặc gia cố các bộ phận bị hư hỏng.
- Chống thấm và bảo vệ mái khỏi mưa gió: Để bảo vệ mái nhà, gia chủ nên kiểm tra kỹ lớp ngói lợp và lớp gạch màn, đảm bảo rằng chúng được lợp khít, không có khe hở để nước mưa không thể thấm vào.
Kết cấu mái nhà gỗ cổ truyền không chỉ là phần che chắn quan trọng mà còn là linh hồn của công trình, phản ánh sâu sắc giá trị văn hóa và kỹ thuật tinh xảo của người Việt. Với sự chăm chút trong từng chi tiết như kèo, rui, mè đến lớp ngói lợp, mái nhà gỗ cổ truyền đã khẳng định vai trò vượt thời gian, giữ gìn nét đẹp truyền thống trong lòng các thế hệ.
Thông tin về nhà gỗ Phúc Lộc
Số điện thoại: 0973812666
Nhận tư vấn thiết kế: Th.s kiến trúc sư Nguyễn Huy Khiêm
Xưởng sản xuất: xã Cần Kiệm, huyện Thạch thất, Tp Hà Nội (dưới chân núi chùa Tây Phương)
>Tham khảo thêm video về nhà gỗ truyền thống Bắc Bộ
>Tham khảo thêm những dự án nhà gỗ đẹp